یزدفردا" عراق در دوره حاکمیت رژیم بعث جنگ هشت ساله علیه ایران تحمیل کرد همچنانکه پس از پایان این جنگ به کویت نیز حمله کرد و حدود شش ماه این کشور را به تصرف خود درآورد.

سیرنیوز؛ با پایان یافتن این دو جنگ و عقب نشینی عراق به مرزهای خود، مساله معرفی این کشور به عنوان متجاوز و همچنین موضوع پرداخت غرامت مطرح شد، اما در این زمینه همچون بسیاری از مسائل بین المللی برخورد دوگانه ای شد به نحوی که کویت توانست همه خسارت های خود را از عراق بگیرد اما ایران هنوز نتوانسته است.

علی اکبر ولایتی مشاور بین الملل رهبر معظم انقلاب در این زمینه با اشاره به اجرای 6 بند از 8 بند قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل (که به جنگ 8 ساله ایران و عراق پایان داد) تاکید می کند که اجرای دو بند باقیمانده به تلاش مضاعف منطقه ای و بین المللی نیازمند است.

بند 7 بر این نکته تاکید می کند که کشورهای داوطلب به دو طرف ایران و عراق برای بازسازی خسارت های ناشی از جنگ کمک کنند.

بند 8 نیز بر تشکیل سازمان و تشکیلات همکاری بین 8 کشور حوزه خلیج فارس (شش کشور شورای همکاری خلیج فارس به اضافه عراق و ایران) برای ایجاد همکاری بین این کشورها و جلوگیری از بروز تنش و اختلاف بین آنها تاکید می کند.

همانگونه که ملاحظه می شود، به رغم اینکه گزارشگر ویژه وقت سازمان ملل عراق را متجاوز معرفی کرده و بالطبع باید غرامت بپردازد اما در قطعنامه 598  اشاره ای به "متجاوز" بودن عراق و الزام آن به پرداخت خسارت نشده است. این در حالی است که در قطعنامه 687 شورای امنیت در ارتباط با تجاوز عراق به کویت، صراحتا به موضوع پرداخت غرامت به این کشور اشاره شده است.

کویت بر همین اساس توانست از زمان سقوط صدام با نظارت سازمان ملل و با حمایت امریکا 5 درصد فروش نفت عراق را بابت غرامت بازپس بگیرد و با دریافت بیش از 100 میلیارد دلار خسارت از عراق اجازه داد تا این کشور از بند 7 منشور سازمان ملل خارج شود.

خلا قانونی مربوط به قطعنامه 598 که حقوق ایران را پایمال کرده باعث شد تا مسئولان عراقی به این مساله اهمیت ندهند.

اکنون برای پر کردن این خلا قانونی و وصول مطالبات مردم ایران و خسارت های ناشی از 8 سال جنگ در زمینه های اقتصادی و زیر ساختی، اجتماعی، فرهنگی  و شهادت حدود 200 هزار نفر و جانبازی حدود 500 هزار نفر باید اقدام عملی کرد. هر چند این اقدام می بایست پیش از صدور قطعنامه انجام شود اما در هر حال اکنون نیز می توان این موضوع را بازخوانی و مطرح نمود.

به عقیده برخی از کارشناسان در حال حاضر دو راه حل برای مطالبه غرامت جنگی از عراق متصور است. نخست اینکه ایران این مطالبه خود را در مجامع جهانی بویژه شورای امنیت سازمان ملل (در چارچوب فصل ششم) مجدداً مطرح کند و قطعنامه جدیدی که به صراحت عراق را به پرداخت غرامت ملزم کند، صادر شود.

راه حل دوم پیگیری مطالبه این حق از طریق روابط دیپلماتیک موجود در روابط  دو کشور ایران و عراق است.

در خصوص راه اول ایران تقریبا با اغلب کشورهای دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل روابط خوبی ندارد و از این رو امکان دستیابی به نتیجه مورد نظر بعید به نظر می رسد، زیرا تنظیم و تصویب هر نوع قطعنامه جدیدی برای تعیین تکلیف غرامت های جنگی به صورت شفاف، نیازمند رأی 5 عضو دائم شورای امنیت است.  
راه حل دوم بهره گیری از روابط دیپلماتیک موجود میان دولت های عراق و ایران است. به این طریق که در تمام بیانیه ها و مذاکرات رسمی و به صورت مداوم، ایران بر حق قانونی خود برای پیگیری و مطالبه خسارات جنگی پافشاری کند. ایران باید به صورت مداوم به مقامات عراقی متذکر شود که این کشور مسئول آغاز جنگ بوده و بنابراین مسئول پرداخت غرامت خسارات وارده به کشور ماست.

موضوع مهمی که سیاستمداران ایران باید به آن اهمیت دهند، زنده نگه داشتن موضوع غرامت جنگی است. بسیاری از مطالبات ملت ها با تاکید و اصرار در دراز مدت احتمال تحقق آن پیدا می شود، زیرا نحوه تشریح مطالبات بر افکار عمومی تاثیرگذار است و پافشاری منطقی بر یک موضوع می تواند در آینده حقانیت حقوق ملت را ثابت کند.

اکنون دولت های عرب (حتی دولت های دوست ایران) بر مواضع غیر قانونی خود علیه ایران پافشاری می کنند و تلاش می کنند تا  حقایق تاریخی را تحریف کنند و خواسته خود را در مجامع بین المللی به کرسی بنشانند. از جمله این موارد تحریف نام خلیج فارس است که ظرف چند ده سال با تکیه بر بمباران افکار عمومی جهان و بهره گیری از لابی های سیاسی توانسته اند برخی از مجامع و رسانه ها را به تغییر نام خلیج فارس قانع کنند.

نمونه دیگر اقدام عرب ها مالکیت سه جزیره تنب کوچک، تنب بزرگ و ابو موسی است که همه دولت های عربی رسما از موضع امارات حمایت کرده اند.

مسئولان دستگاه دیپلماسی و دستگاه های حقوقی ایران باید به طور جدی و پیگیر از ظرفیت های خود استفاده کنند و مسئولان عراقی را به بازگشایی پرونده قطعنامه 598 و پرداخت غرامت قانع کنند، چه مطرح نکردن این موضوع به مفهوم عدم مطالبه تلقی می شود.

عده ای بر این باورند که شرایط حاکم بر عراق و روابط بسیار خوب ایران با حاکمیت این کشور و احزاب و گروه های سیاسی باعث شده تا مطالبات ایران مطرح نشود، اما در مقابل عده ای معتقدند که شرایط کنونی برای طرح این موضوع بسیار مناسب است زیرا در شرایط دوستی و همکاری می توان به حقوق خود نائل آمد. ضمن اینکه عراق کشور فقیری نیست که اگر چنین بود غرامت کویت را نمی پرداخت.

امید است که دولت جدید بتواند از راه های دیپلماتیک دست کم حقوق مادی از دست رفته مردم ایران را بازستاند و موضوع غرامت را در همه دیدارها، کنفرانس ها و بیانیه های سیاسی و حقوقی مشترک با عراق مطرح کند.

• نویسنده : یزد فردا
• منبع خبر : خبرگزاری فردا